1.PISMO NUTOWE - szereg znaków graficznych, przy pomocy których zapisujemy prawie wszystkie cechy dźwięku, a zwłaszcza jego wysokość i czas trwania.
Znaki pisma nutowego:
a) pięciolinia - pięć linii równoległych do siebie, poziomych, na których i pomiędzy którymi piszemy nuty. Linie liczymy od dołu do góry i pola pomiędzy nimi liczymy też od dołu do góry. W miarę potrzeby stosujemy linie dodane górne i dodane dolne.b) klucze - nuta umieszczona na pięciolinii nie określa jej wysokości, dopiero klucz umieszczony na jej początku określa położenie jednej nuty zw. nutą kluczową, a w stosunku do niej innych.
c) nuty - wartość nuty określa w przybliżeniu czas trwania dźwięku. Jeżeli każdą dłuższą wartość podzielimy na dwie, równe krótsze, to taki podział nazywamy REGULARNYM, DWÓJKOWYM.
Sposoby przedłużania wartości nut:
- przez kropkę
- przez łuk
- przez fermatę
Kropka przedłuża nutę o połowę jej wartości. Druga kropka przedłuża o połowę wartości poprzedniej kropki.
Łukiem łączymy nuty tej samej wysokości o dowolnych wartościach (wartość pierwszej nuty jest wtedy przedłużona o wartość drugiej nuty):
Fermata czyli korona przedłuża wartość dowolnie, zależnie od charakteru utworu i woli wykonawcy.
d) pauzy (pauza=przerwa) - każdej wartości nuty odpowiada pauza o tym samym czasie trwania.
Dla nuty z kropką, stosujemy odpowiednią pauzę z kropką.
e) znaki chromatyczne:
- krzyżyk podwyższa dźwięk o pół tonu (działa w prawo)
- podwójny krzyżyk podwyższa dźwięk o cały ton
- bemol obniża dźwięk o pół tonu (działa w lewo)
- podwójny bemol obniża dźwięk o cały ton
- kasownik likwiduje poprzedni znak chromatyczny
2.NAZWY OKTAW:
kontra wielka mała razkreślna dwukreślna trzykreślna czterokreślna pięciokreślna
C-H C-H c-h c'-h' c''-h'' c'''-h''' c''''-h'''' c'''''-h'''''
3. PODSTAWOWY SZEREG DIATONICZNY - to białe klawisze fortepianu od c do c. Są to dźwięki odległe od siebie o całe i półtony. Każdy dźwięk szeregu diatonicznego ma swoją nazwę i znak graficzny. Czarne klawisze nie posiadają samoistnych znaków graficznych i tworzy się je od białych klawiszy, przez dodanie znaków chromatycznych. Czarne klawisze nie należą do podstawowego szeregu diatonicznego.
4.DŹWIĘKI ZE ZNAKAMI CHROMATYCZNYMI:
Krzyżyki i bemole pisane po znaku klucza to znaki przykluczowe (obowiązują w danym utworze), a stosowane przy nutach to znaki przygodne (działają w obrębie jednego taktu).
5.ENHARMONICZNA ZAMIAN DŹWIĘKÓW to zmiana nazwy dźwięku i jego znaku graficznego przy zachowaniu jego wysokości.
6.GAMA - 8 dźwięków, kolejno po sobie występujących, z tym że 8-my dźwięk jest powtórzeniem pierwszego o 8 wyżej.
Każda gama zbudowana jest z dwóch tetrachordów (=czterodźwięków), połączonych całym tonem.
Gama DUROWA zbudowana jest z 2-ch tetrachordów durowych:
1 1 1/2 1 1 1 1/2 dur-dur
Gama MOLLOWA występuje w czterech odmianach, o różnej budowie tetrachordów:
NATURALNA
1 1/2 1 1 1 1 1/2 moll- naturalny
HARMONICZNA - podwyższony VII st.
1 1/2 1 1 1/2 1,1/2 1/2 moll-harmoniczny
DORYCKA - podwyższony VI i VII st.
1 1/2 1 1 1 1 1/2 moll-dur
MELODYCZNA
dorycka w górę - naturalna w dół moll - dur - naturalny - moll
7.NAZWY STOPNI GAMY:
VIII TONIKA powtórzona o oktawę wyżej
VII dźwięk prowadzący
VI medianta dolna (submedianta)
V DOMINANTA
IV SUBDOMINANTA
III medianta górna (medianta)
II dźwięk prowadzący (prowadzący w dół)
I TONIKA
8.METRUM - czynnik porządkujący ugrupowania rytmiczne za pomocą regularnie powtarzających się akcentów metrycznych - wyrażonych oznaczeniem taktowym.
9.OZNACZENIE TAKTOWE - to dwie liczby, pisane po znaku klucza i znakach chromatycznych, ustawione jedna nad drugą i oznaczają:
11.INTERWAŁ to odległość między dwoma dźwiękami. Można go zagrać melodycznie (dźwięki następują po sobie) lub harmonicznie (jednocześnie).
4.DŹWIĘKI ZE ZNAKAMI CHROMATYCZNYMI:
Krzyżyki i bemole pisane po znaku klucza to znaki przykluczowe (obowiązują w danym utworze), a stosowane przy nutach to znaki przygodne (działają w obrębie jednego taktu).
5.ENHARMONICZNA ZAMIAN DŹWIĘKÓW to zmiana nazwy dźwięku i jego znaku graficznego przy zachowaniu jego wysokości.
6.GAMA - 8 dźwięków, kolejno po sobie występujących, z tym że 8-my dźwięk jest powtórzeniem pierwszego o 8 wyżej.
Każda gama zbudowana jest z dwóch tetrachordów (=czterodźwięków), połączonych całym tonem.
Gama DUROWA zbudowana jest z 2-ch tetrachordów durowych:
1 1 1/2 1 1 1 1/2 dur-dur
Gama MOLLOWA występuje w czterech odmianach, o różnej budowie tetrachordów:
NATURALNA
1 1/2 1 1 1 1 1/2 moll- naturalny
HARMONICZNA - podwyższony VII st.
1 1/2 1 1 1/2 1,1/2 1/2 moll-harmoniczny
DORYCKA - podwyższony VI i VII st.
1 1/2 1 1 1 1 1/2 moll-dur
MELODYCZNA
dorycka w górę - naturalna w dół moll - dur - naturalny - moll
7.NAZWY STOPNI GAMY:
VIII TONIKA powtórzona o oktawę wyżej
VII dźwięk prowadzący
VI medianta dolna (submedianta)
V DOMINANTA
IV SUBDOMINANTA
III medianta górna (medianta)
II dźwięk prowadzący (prowadzący w dół)
I TONIKA
8.METRUM - czynnik porządkujący ugrupowania rytmiczne za pomocą regularnie powtarzających się akcentów metrycznych - wyrażonych oznaczeniem taktowym.
9.OZNACZENIE TAKTOWE - to dwie liczby, pisane po znaku klucza i znakach chromatycznych, ustawione jedna nad drugą i oznaczają:
2 z ILU jednostek metrycznych składa się takt
4 JAKĄ wartością rytmiczną wyrażona jest jednostka metryczna
10. TAKTY:
a)proste - to takie które posiadają jeden akcent główny i rozróżniamy:
dwumiarowe: 2 2 2
2 4 8
trzymiarowe: 3 3 3
2 4 8
b)złożone:
*regularne - wynikające z zestawienia dwóch lub więcej JEDNAKOWYCH taktów prostych np.:
4 _ 2 i 2 6 _ 2 i 2 i 2 6 _ 3 i 3
4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
6 _ 3 i 3 9 _ 3 i 3 i 3 12 _ 3 i 3 i 3 i 3
8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8
*nieregularne - wynikające z zestawienia dwóch lub więcej RÓŻNYCH taktów prostych np.:
5 _ 2 i 3 5 _ 3 i 2 7 _ 3 i 2 i 2 7 _ 2 i 2 i 3
4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 8 8 8 8
11.INTERWAŁ to odległość między dwoma dźwiękami. Można go zagrać melodycznie (dźwięki następują po sobie) lub harmonicznie (jednocześnie).
NAZWA INTERWAŁU
|
SYMBOL
|
ILOŚĆ STOPNI
|
ILOŚĆ PÓŁTONÓW
|
Pryma czysta
|
1
|
1
|
0
|
Sekunda mała
|
2>
|
2
|
1
|
Sekunda wielka
|
2
|
2
|
2
|
Tercja mała
|
3>
|
3
|
3
|
Tercja wielka
|
3
|
3
|
4
|
Kwarta czysta
|
4
|
4
|
5
|
Kwarta
zwiększona
|
4<
|
4
|
6 tryton
|
Kwinta
zmniejszona
|
5>
|
5
|
6 tryton
|
Kwinta czysta
|
5
|
5
|
7
|
Seksta mała
|
6>
|
6
|
8
|
Seksta wielka
|
6
|
6
|
9
|
Septyma mała
|
7
|
7
|
10
|
Septyma wielka
|
7<
|
7
|
11
|
Oktawa czysta
|
8
|
8
|
12
|
Podział interwałów ze względu na charakter ich brzmienia:
*KONSONANSE (dobrze brzmiące):
- Doskonałe: 1, 4, 5, 8
- Niedoskonałe: 3>, 3, 6>, 6
2>, 2, 7, 7<, tr., wszystkie zw. i zm.
(Dysonanse wymagają rozwiązania)
12.TRÓJDŹWIĘK - najmniejszy akord zbudowany z trzech dźwięków. Każdy trójdźwięk składa się z dwóch tercji w obrębie kwinty.
Najniższy dźwięk nazywamy prymą, środkowy tercją, a najniższy kwintą.
- 5 kwinta
- 3 tercja
- 1 pryma (podstawa akordu)
a)durowy (wielki) - 3, 3> (w obrębie 5)
b)mollowy (mały) - 3>, 3 (w obrębie 5)
c)zwiększony - 3, 3 (w obrębie 5<)
d)zmniejszony - 3>, 3> (w obrębie 5>)
13.TRIADA HARMONICZNA - to trzy trójdźwięki, zbudowane na I, IV i V stopniu każdej gamy. Trójdźwięk zbudowany na I stopniu, nazywamy trójdźwiękiem tonicznym, na IV subdominantowym, a na V dominantowym. W tonacji dur wszystkie trójdźwięki są durowe, a w tonacji moll triadę budujemy w odmianie harmonicznej i T jest mollowa, S jest mollowa, a D zawsze durowa.
14.POKREWIEŃSTWA GAM I TONACJI - stopień pokrewieństwa gam, ustalamy na podstawie ilości dźwięków wspólnych. Im więcej dźwięków wspólnych tym bliższe pokrewieństwo.
Rodzaje pokrewieństw:
a)kwintowe
b)równoległości (paralelizmu)
c)równo imienności (gamy jednoimienne)
d)mediantowe (tercjowe)
Ad. a)Pokrewieństwo kwintowe zachodzi między gamami tego samego trybu (dur-dur, moll-moll), których toniki leżą od siebie w odległości kwinty czystej (5). Każda gama ma dwie kwintowo-pokrewne: jedną o 5 w górę, a drugą o pięć w dół.
Ad. b) Pokrewieństwo równoległości czyli paralelizmu zachodzi między dwiema gamami różnego trybu (dur-moll), których toniki leżą od siebie w odległości tercji małej, przy czym durowa wyżej, a mollowa niżej. Gamy te mają tę samą ilość znaków chromatycznych, są oparte na tym samym materiale dźwiękowym.
C-a G-a D-h A-fis E-cis H-gis Fis-dis Cis-ais
F-d B-g Es-c As-f Des-b Ges-es Ces-as
Ad. c) Pokrewieństwo równoimienności zachodzi między gamami różnego trybu, który mają wspólny dźwięk toniczny, np.: C-c, i taki sam trójdźwięk dominantowy np. g-h-d w C i c. Gamy te różnią się trzema znakami przykluczowymi, np.: C - 0 znaków przykluczowych, c - 3 bemole; a - 0 znaków przykluczowych, A - 3 krzyżyki.
Ad. d) Pokrewieństwo mediantowe zw. tercjowym zachodzi między dwiema gamami tego samego lub różnego trybu. Gamy te są odległe o 3> lub 3 w górę i w dół od prymy toniki.
15.PRZEWRÓT INTERWAŁU - tworzymy przez przeniesienie dolnego składnika i oktawę wyżej lub górnego o oktawę niżej.
W wyniku przewrotu interwału czystego otrzymujemy czysty, interwału małego otrzymujemy wielki (i na odwrót), a zwiększonego, zmniejszonym (i na odwrót).
1-8
|
5>-4<
|
2>-7<
|
5-4
|
2-7
|
6>-3
|
3>-6
|
6-3>
|
3-6>
|
7-2
|
4-5
|
7<-2>
|
4<-5>
|
8-1
|
16. TRYTON-(łac. tritonus =złożony z trzech tonów)-odległość równa trzem całym tonom, którą tworzy interwał kwarty zwiększonej (4<) - (np. c-fis), a uwzględniając zamianę enharmoniczną (c-ges) i przewrót interwału (fis-c), terminem tym określa się również interwał kwinty zmniejszonej (5>).
Diabolus in musica (łac. diabeł w muzyce) - tryton (f-h) w postępie melodycznym, w XV w. teorii muzyki, uchodził za interwał szczególnie ryzykowny i fałszywy.
17.PRZEDTAKT - to niepełny takt na początku utworu (jedna nuta w przedtakcie to ODBITKA). Utwór rozpoczynający się przedtaktem zwykle kończy się taktem niepełnym tzn. krótszym o wartość rytmiczną zabraną w przedtakcie.
18.SYNKOPA-przeniesienie akcentu z mocnej części taktu na słabą. Rozróżniamy synkopę przez:
a)wartość rytmiczną
b)pauzę
c)łuk.
19.PRZEWROTY TRÓJDŹWIĘKÓW.
I przewrót trójdźwięku tworzymy przez przeniesienie prymy o oktawę wyżej. Taki trójdźwięk nazywamy SEKSTOWYM.
II przewrót trójdźwięku tworzymy przez przeniesienie prymy i tercji o oktawę wyżej. Ta postać nosi nazwę trójdźwięku KWARTSEKSTOWEGO.
Trójdźwięk
|
Zasadniczy
|
Sekstowy
|
Kwartsekstowy
|
+
|
3,
3>
|
3>,
4
|
4,
3
|
o
|
3>,
3
|
3,
4
|
4,
3>
|
>
|
3>,
3>
|
3>,
4<
|
4<,
3>
|
<
|
3,
3
|
3,
4<
|
4<,
3
|
20.PÓŁTONY dzielimy na:
a)CHROMATYCZNE - tworzymy przez dodanie lub skasowanie znaku chromatycznego = interwał 1< np.: c-cis, es-e
b)DIATONICZNE - to interwał 2>: c-des, cis-d; szczególnym rodzajem półtonu diatonicznego są PÓŁTONY NATURALNE tj.: e-f, h-c
21.GAMA CHROMATYCZNA:
a)regularna
b)nieregularna
22.INTERWAŁY ZŁOŻONE to interwały ponad oktawę:
NAZWA
INTERWAŁU
|
SYMBOL
|
ROZMIAR
|
Nona
mała
|
9>
|
8+2>
|
Nona
wielka
|
9
|
8+2
|
Decyma
mała
|
10>
|
8+3>
|
Decyma
wielka
|
10
|
8+3
|
Undecyma
czysta
|
11
|
8+4
|
Undecyma
zwiększona
|
11<
|
8+4<
|
Duodecyma
zmniejszona
|
12>
|
8+5>
|
Duodecyma
czysta
|
12
|
8+5
|
Tercdecyma
mała
|
13>
|
8+6>
|
Tercdecyma
wielka
|
13
|
8+6
|
Kwartdecyma
mała
|
14
|
8+7
|
Kwartdecyma
wielka
|
14<
|
8+7<
|
Kwintdecyma
czysta
|
15
|
8+8
|
23.INTERWAŁY CHARAKTERYSTYCZNE to wszystkie odległości zwiększone i ich przewroty czyli zmniejszone, występujące pomiędzy stopniami danej gamy.
Interwał
|
Między
|
Tonacja
|
4<
|
IV-VII
VI-II
IV-VII
III-VI
|
DUR
MOLL równoległa do powyższej dur (nat., harm.)
MOLL jednoimienna do powyższej dur (harm., dor.)
MOLL (dor.)
|
2<
|
VI-VII
|
MOLL
(harm.)
|
5<
|
III-VII
|
MOLL
(harm.,)
|
24.TRÓJDŹWIĘKI CHARAKTERYSTYCZNE to trójdźwięki zwiększone i zmniejszone występujące na stopniach gamy.
TRÓJDŹWIĘK
|
STOPIEŃ
|
TONACJA
|
Zmn.
|
VII
II
VII
VI
|
DUR
MOLL równoległa do powyższej dur (nat., harm.)
MOLL jednoimienna do powyższej dur (harm., dor.)
MOLL (dor.)
|
Zw.
|
III
|
MOLL
(harm., dor.)
|
25.SKALA, GAMA, TONACJA.
- SKALA (wł.scala=schody, drabina) jest to układ dźwięków w obrębie oktawy wg. stałego, określonego porządku. Terminu tego używa się również dla określenia zasięgu dźwięków, jakimi rozporządza dany głos czy instrument.
- GAMA to zastosowanie skali w praktyce - skala rozpoczyna się od określonego dźwięku.
- TONACJA to stosunki zachodzące pomiędzy poszczególnymi stopniami a toniką oraz związki melodyczne i harmoniczne wynikające z tych zależności.
RODZAJE KADENCJI:
a)doskonała: T S D T
b)wielka: T S D
c)plagalna (kościelna): T S T
d)zawieszona (półkadencja): T S D
e)zwodnicza: T S D TVI S D T
27.DOMINANTA SEPTYMOWA (D7)-to czterodźwięk zbudowany na V stopniu każdej gamy. Składa się on z trójdźwięku durowego i septymy małej (7), licząc od podstawy akordu lub tercji małej (3>) licząc od kwinty akordu. W związku z tym że zawiera się w dysonansie wymaga rozwiązania.
28.PRZEWROTY DOMINANTY SEPTYMOWEJ (D7).
I przewrót tworzymy przez przeniesienie prymy akordu o oktawę wyżej. Akord teraz ustawiony na tercji i zbudowany jest z trójdźwięku zmniejszonego i sekundy wielkiej. Nosi nazwę dominanta kwintsekstowa.
II przewrót tworzymy przez przeniesienie prymy i tercji akordu o oktawę wyżej. Akord ustawiony jest teraz na kwincie i składa się z tercji małej, sekundy wielkiej i tercji wielkiej. Nazywa się dominanta terckwartowa.
III przewrót tworzymy przez przeniesienie prymy, tercji i kwinty akordu a oktawę wyżej. Akord ustawiony jest na septymie i składa się z sekundy wielkiej i trójdźwięku durowego. Nazywa się dominanta sekundowa.
BUDOWA D7:
zas.: 3, 3>, 3> = (+, 3>)
I przewrót: 3>, 3>, 2 = (>, 2)
II przewrót: 3>, 2, 3
III przewrót: 2, 3, 3> = (2, +)
Bardzo dziękuję za tę cenną dawkę wiedzy w jednym miejscu - i w bardzo przystępnej formie.
OdpowiedzUsuńPozdrawiam serdecznie!!!